Jane Austen không thể là nhà văn?

ane Austen, tác giả của Kiêu hãnh và định kiến, nữ văn sỹ người Anh được yêu thích nhất mọi thời đại sẽ khó có thể trở thành nhà văn nếu sống ở thời nay. Đó là kết luận rút ra từ cuộc thử nghiệm thú vị của một độc giả yêu mến bà.

David Lassman, giám đốc Liên hoan Jane Austen tại thành phố Bath (Anh) đã quyết định tìm hiểu xem liệu Jane Austen sẽ được đối xử thế nào nếu tiếp cận với các NXB và đại lý sách trong thời kỳ hoàng kim của Harry Potter và các tác phẩm ăn khách chỉ đọc một lần. 
Sau khi thay đổi đôi chút về nội dung, David Lassman đã gửi đi mấy chương mở đầu và bản tóm tắt cốt truyện ba tác phẩm nổi tiếng của Austen tới 18 NXB và đại lý lớn nhất tại Anh. Lassman vô cùng ngạc nhiên khi những nơi này đều gửi trả lại bản thảo với lời từ chối lịch sự. Gần như tất cả đều không phát hiện ra rằng họ đã nhận được các tác phẩm của một trong những nhân vật văn chương nổi tiếng nhất thế giới.
Lassman nói: “Tôi thấy choáng váng. Đây là một trong những tác giả vĩ đại nhất mà sự nghiệp đã gắn liền với nền văn học Anh. Vậy mà chỉ duy nhất một nơi nhận bản thảo phát hiện ra  chúng là các tác phẩm của Austen”.
Lassman thừa nhận rằng nỗi thất vọng cá nhân cũng như mối quan tâm đến học thuật đã thúc đẩy anh tiến hành cuộc thử nghiệm này. Giống đôi chút với Austen, ban đầu gặp nhiều khó khăn khi tìm kiếm một NXB, Lassman không thể tìm thấy một ai chấp nhận tác phẩm của mình, cuốn tiểu thuyết ly kỳ có tên Ngôi đền của tự do (Freedom’s Temple). “Tôi biết nó không phải là một kiệt tác nhưng tôi nghĩ vẫn có thể xuất bản được. Tuy nhiên, chẳng ai đoái hoài tới. Tôi có trò chuyện với vài người bạn và chúng tôi băn khoăn, liệu Jane có tìm được một NXB hoặc đại lý nào nếu như bà sống trong thời gian này”.
Cho nên bằng việc ký tên là Alison Laydee, một cách chơi chữ bút danh A Lady của Austen, Lassman đã đánh máy mấy chương trong ba tác phẩm nổi tiếng nhất của Austen. Lần thứ nhất anh gửi đi Northanger Abbey sau khi đổi tên nó thành Susan, nhan đề mà chính Austen đã dùng cho bản thảo đầu tiên, và sửa tên nhân vật chính từ Catherine Morland thành Susan Maldorn. Lassman trông đợi rằng mình sẽ bị coi là kẻ lừa đảo nhưng thật ngạc nhiên, các NXB và các đại lý đã không phát hiện tác phẩm của Austen. Bloomsbury, NXB đã ấn hành Harry Potter, còn cho rằng các chương này đọc “thú vị” nhưng không “phù hợp với danh mục của chúng tôi”.
Tuy nhiên, nghĩ rằng Northanger Abbey chưa phải là một trong những tác phẩm hay nhất của Austen nên tiếp đó Lassman đã gửi đi cuốn Persuasion dưới nhan đề The Watsons. Một lần nữa các lá thư từ chối lại tới tấp gửi về. Đại lý của nhà văn J. K. Rowling, Christopher Little, một trong số những nơi bác bỏ, nói rằng họ “không tin tưởng” nếu đầu tư cho nó. 
Cuối cùng Lassman đã dùng đến lá bài quan trọng nhất, gửi đi tác phẩm Kiêu hãnh và định kiến dưới cái tên Những ấn tượng ban đầu, lại là một nhan đề mà lúc đầu Austen đã sử dụng. Tên các nhân vật và địa điểm đã được thay đổi nhưng không đáng kể, như Bennet thành Barnett và  Netherfield thành Weatherfield. Lassman cũng giữ nguyên dòng mở đầu, một câu nổi tiếng của văn học thế giới: “Có một sự thật mà ai cũng công nhận, đấy là: một người đàn ông có một tài sản khá hẳn sẽ muốn có một người vợ”.
Tuy nhiên sự giả mạo này đã không bị phát hiện và các lá thư từ chối vẫn liên tiếp gửi về cho Lassman, trong đó đáng kể nhất là của NXB nổi tiếng Penguin. Bức thư này viết: “Cảm ơn ông về lá thư và các chương trong cuốn truyện Những ấn tượng ban đầu của ông. Dường như đây là một bản gốc thật sự và đọc thú vị”.
Chỉ có một người đã lật tẩy được cú lừa của Lassman là Alex Bowler của NXB Jonathan Cape. Đây là lời phúc đáp từ ông này: “Cảm ơn ông về việc đã gửi cho chúng tôi hai chương đầu tác phẩm Những ấn tượng ban đầu; ấn tượng ban đầu của tôi khi đọc nó là có những chỗ đáng hoài nghi và hơi khó chịu, tất nhiên là kèm theo cả tiếng cười. Tôi ngờ rằng ông đã sao chép từ Kiêu hãnh và định kiến”.
“Tôi gợi ý rằng ông nên với lấy cuốn Kiêu hãnh và định kiến mà tôi đoán nằm ngay gần chiếc máy chữ của ông để đoan chắc rằng những trang mở đầu của ông đã không bắt chước quá giống với phần mở đầu của cuốn này”.
David Baldock, giám đốc trung tâm Jane Austen tại Bath nói rằng ông thấy buồn cười và chán chường bởi thử nghiệm này. Ông nói: “Quả là thú vị khi thấy rằng có những bộ lọc đã cản trở sự trôi chảy của công việc. Rõ ràng bộ máy nhân viên đã thẳng tay loại bỏ những bản thảo này”.
Sau vụ việc, các NXB và đại lý đã cố gắng lên tiếng giải thích. Người phát ngôn của Christopher Little nói rằng: “Lá thư của chúng tôi là một dấu hiệu lịch sự để từ chối làm đại diện và đưa ra lời phúc đáp chuẩn mực. Nội bộ chúng tôi đã phát hiện ra những điều tương tự với các tác phẩm đã xuất bản và thực tế thậm chí đã có những tranh luận về khả năng đạo văn.” Người phát ngôn của NXB Penguin thì cho biết lá thư của họ chỉ nói đó “dường như” là bản gốc và thú vị. Bởi nếu không “nó đã chẳng được đọc,” cô tuyên bố.

Đăng Ngọc