Sức hấp dẫn khó lý giải của Jane Austen

Khi Jane Austen qua đời năm 1817 ở tuổi 41, các anh trai là những người duy nhất có mặt trong đám tang của bà. Thời điểm đó, nhà xuất bản tại Anh của Austen - John Murray - chỉ bán được 30 bản in cuốn "Emma" - tiểu thuyết thứ tư của nhà văn - trước khi tống số còn lại vào nhà kho.

"Thật khó tin", nhà viết tiểu sử Claire Harman nói về sự tương phản khó hình dung nổi giữa tình trạng gần như vô danh lúc sinh thời và sự nổi tiếng như cồn hiện tại của Jane Austen. Harman là tác giả của cuốn sách mới Jane's Fame (Danh tiếng của Jane) kết hợp giữa tiểu sử nhân vật và lịch sử văn hóa. Jane's Fame đặt ra và trả lời câu hỏi: "Người phụ nữ trẻ dường như chỉ viết quanh quẩn về cuộc sống của ba hoặc bốn gia đình trong một ngôi làng nhỏ đã chinh phục cả thế giới như thế nào?".

Trong thế kỷ 21, theo Harman, Austen được coi là một hiện tượng "toàn cầu", "một thương hiệu được khai thác khắp nơi trên toàn thế giới". Austen qua đời 20 năm trước khi bà được giới xuất bản coi là "con gà đẻ trứng vàng". Gần như suốt cuộc đời mình, Austen coi viết văn là "một công việc thất bại".

(Chân dung Jane Austen.)

Cuốn tiểu thuyết đầu tay của nhà văn - Sense and Sensibility (Lý trí và tình cảm) - được xuất bản năm 1811. Lúc bấy giờ, Harman cho biết: "Số bản in đầu tiên của tác phẩm rất khiêm tốn. Con số bán được cũng chỉ đủ để nhà văn không cảm thấy ngượng. Số còn lại được bán tống bán tháo hoặc mục ruỗng trong kho sách sau khi nhà văn qua đời".

Nhưng nhà văn hầu như không được chứng kiến thành công lúc sinh thời lại có danh tiếng lẫy lừng sau khi chết. Có lẽ ngoài Shakespeare, không một nhà văn nào khác có tác phẩm được chuyển thể thành nhiều loại hình nghệ thuật như Austen. Đến nay, tiểu thuyết của bà đã được dịch và ấn hành với hàng chục ngôn ngữ. Có hàng nghìn cuốn sách viết về nhà văn, hàng trăm blog và các diễn đàn trên mạng bình luận sôi nổi hàng ngày về các tác phẩm của bà. Phim ảnh về Austen và các nhân vật của bà cũng nhiều đến nỗi ngay cả những fan trung thành nhất cũng phải thực sự để ý mới không bỏ sót các bộ phim mới về nhà văn thần tượng của mình.

Harman cho rằng, nếu Austen còn sống đến ngày nay, bà sẽ cảm thấy sự nổi tiếng này là điều khó tin nổi. "Với bà, đây sẽ là điều vô cùng lố bịch".

Lý giải cho sự ăn khách của Austen, Harman chỉ ra, công thức chính các tiểu thuyết của bà là: nàng gặp chàng, nàng mất chàng, nàng tìm lại được chàng cùng với một tòa lâu đài lộng lẫy. "Công thức 3 hoặc 4 gia đình trong một ngôi làng nhỏ của các cuốn tiểu thuyết hầu như chỉ xoay quanh chuyện hôn nhân và tiền bạc, nhưng nó hấp dẫn hàng triệu người. Với chừng ấy yếu tố, Austen có đầy đủ các gia vị để tạo nên một tiểu thuyết lãng mạn ăn khách", Harman viết.

Jane Austen gợi hứng cho các bức tranh hài hước.

Nhiều học giả tin rằng, Jane Austen chính là cụ tổ của thể loại tiểu thuyết chick-lit đang rất thịnh hành trong giới teen ngày nay. Harman cũng khẳng định, Austen "đã gợi hứng cho sự bùng nổ của trào lưu truyện chick-lit và phim tâm lý hài kịch về các cô gái mới lớn trong những năm 1990".

Harman tin rằng, những nhân vật như Ngài Darcy và Wentworth là một trong những yếu tố có thể lý giải cho sự nổi tiếng của Austen. Họ đều là những nhân vật cao lớn, đẹp trai, thành đạt nhưng đề cao các giá trị của gia đình. Họ về sau đã trở thành hình mẫu trong các tiểu thuyết lãng mạn.

Ngày nay, trên thế giới, có rất nhiều câu lạc bộ hâm mộ Jane Austen. Ailwood, luật sư, đã là thành viên của Hội Jane Austen ở Australia 5 năm qua. Mỗi tháng, các hội viên gặp nhau một lần ở Canberra. "Chúng tôi chẳng có gì chung cả, ngoại trừ tình yêu dành cho Jane Austen". Gồm phần lớn là phụ nữ, trong những buổi gặp gỡ, họ thường thảo luận về các cuốn tiểu thuyết, những bộ phim vừa chuyển thể, những câu chuyện mới được phát hiện về Jane Austen.

"Jane Austen có lượng fan khổng lồ. Bà chỉ viết có 6 cuốn tiểu thuyết. Và những người yêu nhà văn đều cho rằng, con số đó là quá ít", Ailwood nói.

(Theo Evan)