Nghĩ về đường hướng dịch thuật

Tình cờ đọc một trang blog, tôi thấy câu nói của anh Darcy trong tác phẩm Pride and Prejudice (Kiêu hãnh và định kiến) "She is tolerable, but not handsome enough to tempt me" được dịch là "Nàng xinh đấy, nhưng chưa đủ để cua tớ".

Dĩ nhiên là mỗi người có cách dịch thuật cho riêng mình.

Về phần mình, tôi không muốn theo cung cách dịch thuật như thế. Từ "cua" là tiếng lóng trong ngôn ngữ xuề xòa đương đại của ta, trong khi văn phong của Jane Austen thuộc thế kỷ 18 là khá hoa mỹ, văn vẻ. Thế nên tôi không muốn cách nói dùng để áp dụng vào lời ăn tiếng nói của anh Darcy, vốn là người rất hãnh diện vì vị thế xã hội của mình. Càng hãnh diện, anh lại càng không muốn dùng ngôn từ xuề xòa!

Nói chung, các nhân vật trong truyện Jane Austen sử dụng ngôn từ trang trọng, văn vẻ – có thể nói là cổ kính. Thế nên trong khi dịch truyện Jane Austen tôi vẫn nhớ đây là Anh ngữ trong xã hội Vương quốc Anh vào thế kỷ 18, và bản dịch của tôi thể hiện không khí, văn phong đó.

Tôi không ngại gì việc sử dụng tiếng lóng hoặc ngôn từ xuề xòa, nếu nguyên bản thể hiện loại văn phong đó. O. Henry sử dụng nhiều tiếng lóng trong các truyện ngắn của ông, và khi dịch một số truyện ngắn của tác giả này nhiều lúc tôi phải vắt óc để tìm tiếng lóng tương đương trong Việt văn!

Trong một trang blog khác, tôi thấy có lời phê phán việc dùng "Mr" hoặc "Miss" đi trước tên các nhân vật trong các bản dịch truyện Jane Austen, cho rằng như thế là không đúng theo cách của người Việt. Nhưng đó là cách nói lịch sự, văn vẻ của các nhân vật trong truyện, vào thế kỷ 18 của xã hội Anh, mà tôi không có chủ định chuyển qua cách nói của người Việt trong thế kỷ 20. Trong cách nói đương đại thì người Anh-Mỹ gọi "Miss", "Mrs" và Mr" trước họ (VD: "Miss Bennet") hoặc họ và tên: (VD: "Miss Elizabeth Bennet") và gọi tên trống không (VD: Elizabeth). Cách xưng hô trong truyện của Jane Austen thì khác: có cung cách trang trọng, cổ kính, thường dùng "Miss" "Mrs" và Mr" cho dù là gọi họ hay tên:, VD: "Miss Bennet", "Miss Elizabeth Bennet" hoặc "Miss Elizabeth".

Đặc biệt là đối với phái nữ. Xuyên suốt các tác phẩm của Jane Austen, cánh đàn ông - thậm chí đàn ông quý tộc lớn tuổi mà mọi người phải gọi họ là "Sir" - khi gọi tên các cô gái trẻ vẫn bắt đầu bằng "Miss". Như trong tác phẩm Sense and sensibility (Lý trí và tình cảm), các anh thanh niên và các ông bà lớn tuổi vẫn gọi nhân vật trẻ tuổi Marianne (tên chứ không phải họ) là "Miss Marianne".

Tóm lại, mỗi tác giả có văn phong, từ ngữ, cú pháp riêng mà tôi không muốn "đánh đồng" để chuyển tất cả qua cách nói đương đại của người Việt. Tôi vẫn có chủ định duy trì cung cách của từng tác giả: trang trọng, cổ kính như Jane Austen, hài hước bỗ bã như O. Henry, trầm lắng như Steff Penney...

Diệp Minh Tâm